Trong quá trình đấu tranh phòng, chống tội phạm, đặc biệt là các loại tội phạm nguy hiểm có tính chất nghiêm trọng, biện pháp truy nã đặc biệt đóng vai trò cực kỳ quan trọng. Đây là một chế định pháp lý giúp cơ quan tiến hành tố tụng nhanh chóng truy bắt những đối tượng đang lẩn trốn, bảo đảm không bỏ lọt tội phạm và giữ vững trật tự xã hội.
Từ ngày 01/01/2026, khi Luật sửa đổi, bổ sung Bộ luật Tố tụng hình sự và các văn bản hướng dẫn chính thức có hiệu lực, một số quy định về quyết định truy nã, trong đó có truy nã đặc biệt, sẽ được áp dụng đầy đủ, chi tiết hơn.
Truy nã đặc biệt là gì?
Trong tố tụng hình sự, truy nã là biện pháp tố tụng do cơ quan có thẩm quyền áp dụng đối với người bị buộc tội đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự nhưng bỏ trốn, nhằm kịp thời bắt giữ để phục vụ điều tra, truy tố, xét xử hoặc thi hành án.
Trong đó, truy nã đặc biệt là hình thức cao nhất và nghiêm ngặt nhất của lệnh truy nã, áp dụng đối với những đối tượng đặc biệt nguy hiểm cho xã hội, phạm tội đặc biệt nghiêm trọng, có thể gây hậu quả lớn cho an ninh quốc gia, trật tự xã hội, hoặc đã bỏ trốn ra nước ngoài.
Từ đó, có thể hiểu truy nã đặc biệt là việc công khai thông tin, phối hợp trong và ngoài nước để tìm kiếm, bắt giữ đối tượng phạm tội đặc biệt nguy hiểm.
So với truy nã thông thường, truy nã đặc biệt có mức độ khẩn cấp, phạm vi công bố rộng hơn (toàn quốc hoặc quốc tế) và thường gắn với các vụ án đặc biệt nghiêm trọng.
Căn cứ pháp luật về truy nã đặc biệt
Hiện nay, vấn đề truy nã nói chung và truy nã đặc biệt nói riêng được quy định trong các văn bản pháp luật chủ yếu sau:
- Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2021, 2025).
- Luật Thi hành án hình sự 2019.
- Thông tư liên tịch số 13/2012/TTLT-BCA-BTP-VKSNDTC-TANDTC (về việc truy nã, tiếp nhận, quản lý người bị bắt theo quyết định truy nã).
- Quy chế phối hợp quốc tế của Bộ Công an trong hoạt động dẫn độ, bắt giữ tội phạm bỏ trốn ra nước ngoài.
Trong đó, Bộ luật Tố tụng hình sự quy định rõ: khi bị can, bị cáo bỏ trốn, Cơ quan điều tra có quyền ra quyết định truy nã; nếu đối tượng phạm tội đặc biệt nghiêm trọng, nguy hiểm cao thì áp dụng truy nã đặc biệt.
Các trường hợp bị áp dụng truy nã đặc biệt
Theo Thông tư liên tịch số 13/2012/TTLT-BCA-BTP-VKSNDTC-TANDTC và thực tiễn áp dụng, đối tượng có thể bị truy nã đặc biệt bao gồm:
- Bị can, bị cáo bỏ trốn hoặc không rõ nơi cư trú.
- Người bị kết án trục xuất hoặc đang chấp hành án phạt trục xuất nhưng bỏ trốn.
- Người bị kết án tù hoặc tử hình trốn khỏi nơi giam giữ.
- Người đang chấp hành án phạt tù, được hoãn hoặc tạm đình chỉ chấp hành án nhưng bỏ trốn.
Trong các nhóm trên, những trường hợp phạm tội đặc biệt nghiêm trọng, có nguy cơ tiếp tục gây án hoặc đe dọa đến an toàn xã hội sẽ bị áp dụng lệnh truy nã đặc biệt.
Trình tự, thủ tục truy nã đặc biệt
Truy nã đặc biệt được tiến hành theo quy trình sau:
Bước 1: Xác định đối tượng bỏ trốn
Cơ quan tiến hành tố tụng xác minh bị can, bị cáo hoặc người bị kết án không có mặt tại nơi cư trú, cố tình trốn tránh.
Bước 2: Ra quyết định truy nã
Nội dung quyết định phải ghi rõ: họ tên, đặc điểm nhận dạng, hành vi phạm tội, mức độ nguy hiểm, cơ quan ra quyết định.
Nếu là truy nã đặc biệt, quyết định phải gửi ngay cho Bộ Công an để phối hợp trong phạm vi toàn quốc và quốc tế.
Bước 3: Công bố và thông báo
- Thông tin truy nã được công bố công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng, cổng thông tin điện tử Bộ Công an.
- Trong trường hợp cần thiết, gửi thông tin tới Interpol để phát lệnh truy nã đỏ (Red Notice).
Bước 4: Bắt giữ và xử lý
- Bất kỳ tổ chức, cá nhân nào khi phát hiện đối tượng đều có quyền thông báo và phối hợp với cơ quan chức năng.
- Sau khi bắt giữ, cơ quan Công an lập biên bản, đưa đối tượng về xử lý theo pháp luật.
Nội dung quyết định truy nã đặc biệt
Căn cứ Điều 231 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 và Điều 5 Thông tư 13/2012/TTLT, quyết định truy nã đặc biệt cần có các nội dung:
- Thời gian, địa điểm ra quyết định.
- Cơ quan ban hành, họ tên và chức vụ người ký quyết định.
- Thông tin cá nhân của đối tượng bị truy nã: họ tên, ngày sinh, nơi cư trú, bí danh (nếu có).
- Đặc điểm nhận dạng và ảnh kèm theo (nếu có).
- Tội danh bị khởi tố, truy tố hoặc đã kết án; mức hình phạt.
- Địa chỉ, số điện thoại liên hệ của cơ quan ban hành quyết định.
Đối với các bị can, bị cáo phạm nhiều tội, quyết định truy nã phải liệt kê đầy đủ các tội danh.
Hậu quả pháp lý đối với đối tượng bị truy nã đặc biệt
Người bị truy nã đặc biệt phải đối diện với những hậu quả pháp lý nghiêm khắc:
- Bị bắt giữ ngay khi phát hiện: Bất kỳ ai cũng có quyền bắt người bị truy nã và giao cho cơ quan công an, viện kiểm sát hoặc UBND gần nhất (Điều 112 BLTTHS 2015).
- Thời hiệu truy cứu không được tính trong thời gian bỏ trốn: Căn cứ khoản 3 Điều 27 BLHS 2015, thời gian lẩn trốn không làm mất hiệu lực truy cứu trách nhiệm hình sự.
- Có thể bị xét xử vắng mặt: Theo Điều 290 BLTTHS 2015, nếu đã có lệnh truy nã, Tòa án có thể mở phiên xử vắng mặt bị cáo.
- Bị hạn chế quyền đi lại, xuất nhập cảnh: Theo Điều 36 Luật Xuất cảnh, nhập cảnh của công dân Việt Nam 2019 (sửa đổi 2023), người bị truy nã sẽ bị tạm hoãn xuất cảnh.
Trách nhiệm của cơ quan, tổ chức và công dân
Để việc truy nã đặc biệt đạt hiệu quả, nhiều chủ thể có trách nhiệm phối hợp:
- Cơ quan điều tra, viện kiểm sát, tòa án: Ban hành, giám sát và tổ chức thi hành quyết định truy nã.
- Công an các cấp: Tiếp nhận, triển khai và phối hợp truy bắt tại địa bàn quản lý.
- Cơ quan truyền thông: Công khai thông tin truy nã để huy động sự hỗ trợ của cộng đồng.
- Người dân: Khi phát hiện đối tượng bị truy nã đặc biệt, phải kịp thời tố giác cho cơ quan công an.
Dịch vụ hỗ trợ pháp lý liên quan đến truy nã
Với tính chất đặc biệt nghiêm trọng, truy nã đặc biệt đặt ra nhu cầu hỗ trợ pháp lý cho nhiều chủ thể:
- Đối với người thân của người bị truy nã: luật sư tư vấn quyền và nghĩa vụ khi phối hợp với cơ quan điều tra, tránh che giấu tội phạm.
- Đối với người bị truy nã: luật sư bảo vệ quyền lợi hợp pháp, hướng dẫn cách ra đầu thú để được hưởng khoan hồng.
- Đối với bị hại hoặc tổ chức liên quan: luật sư đại diện trong các vụ án có yếu tố nước ngoài, hỗ trợ thủ tục khiếu nại, tố cáo.
Kết luận
Truy nã đặc biệt là một biện pháp pháp lý mạnh mẽ trong đấu tranh phòng, chống tội phạm đặc biệt nguy hiểm. Từ ngày 01/01/2026, các quy định chi tiết về quyết định truy nã sẽ được áp dụng, góp phần hoàn thiện cơ chế xử lý tội phạm, bảo vệ an ninh xã hội.
Nếu bạn cần tư vấn pháp lý hình sự hoặc hỗ trợ khi có người thân liên quan đến lệnh truy nã, hãy liên hệ ngay với Công ty Luật TNHH HTL để được đội ngũ luật sư hình sự dày dạn kinh nghiệm hỗ trợ kịp thời.
Bài viết có tham khảo văn bản Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 trên website Thư viện pháp luật
Tham khảo thêm: https://htllaw.com.vn/ly-hon-don-phuong-thu-tuc-moi-nhat-nam-2025
