Từ Chối Nhận Di Sản 2025: Khi Nào Hợp Pháp, Khi Nào Bị Coi Là Trốn Tránh Nghĩa Vụ?

Table of Contents

Từ chối nhận di sản 2025 – Quy định pháp luật mới nhất: Khi nào được coi là hợp pháp, khi nào bị coi là trốn tránh nghĩa vụ? Công ty Luật HTL tư vấn chi tiết, giúp bạn bảo vệ quyền lợi hợp pháp khi xử lý thừa kế.

Từ chối nhận di sản là gì?

Trong pháp luật dân sự Việt Nam, “từ chối nhận di sản” là quyền của người thừa kế khi họ không muốn hoặc không thể tiếp nhận phần di sản được để lại. Đây là một trong những quyền cơ bản của cá nhân trong quan hệ thừa kế, được ghi nhận tại Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015 và tiếp tục được khẳng định trong Bộ luật Dân sự sửa đổi, bổ sung năm 2025 (có hiệu lực từ 01/7/2025).

Theo đó, người thừa kế có thể từ chối nhận di sản, trừ trường hợp từ chối nhằm trốn tránh nghĩa vụ tài sản của mình đối với người khác. Việc thừa nhận quyền từ chối này phản ánh nguyên tắc tự do, tự nguyện trong giao dịch dân sự, đồng thời bảo đảm rằng di sản không trở thành gánh nặng đối với những người không mong muốn thừa kế.

Ý nghĩa pháp lý của quyền từ chối nhận di sản:

Bảo đảm quyền tự do định đoạt của người thừa kế đối với tài sản.
Giúp tránh tranh chấp trong gia đình nếu một số thành viên không muốn tham gia phân chia tài sản.
Giữ sự công bằng với các nghĩa vụ tài sản, tránh trường hợp lợi dụng từ chối để trốn tránh trách nhiệm.

Ai có quyền từ chối nhận di sản?

Không phải bất kỳ ai cũng có thể từ chối nhận di sản. Theo quy định, người thừa kế theo pháp luật hoặc theo di chúc đều có quyền này, với điều kiện:

Có năng lực hành vi dân sự đầy đủ: Trường hợp người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, việc từ chối phải do người đại diện theo pháp luật thực hiện và được sự chấp thuận của cơ quan có thẩm quyền.
Thời điểm từ chối: Việc từ chối phải được lập thành văn bản, thực hiện trước khi phân chia di sản. Nếu sau khi đã nhận tài sản mới tuyên bố từ chối thì không còn giá trị pháp lý.
Hình thức từ chối: Phải được lập thành văn bản, có công chứng hoặc chứng thực, thể hiện rõ ràng, minh bạch.

Ví dụ thực tiễn: Một người con được thừa kế căn nhà từ cha mẹ, nhưng do đang sinh sống định cư ở nước ngoài, không có nhu cầu sử dụng và muốn nhường lại cho các anh chị em khác. Trong trường hợp này, việc lập văn bản từ chối nhận di sản hoàn toàn hợp pháp.

Điều kiện để từ chối nhận di sản hợp pháp

Theo Điều 620 BLDS 2015 và Điều 620 BLDS 2025 (sửa đổi):

Người thừa kế phải lập văn bản từ chối nhận di sản.
Việc từ chối phải được thực hiện trước khi chia di sản.
Người từ chối nhận di sản phải có đầy đủ năng lực hành vi dân sự.
Việc từ chối phải không nhằm trốn tránh nghĩa vụ tài sản của mình.

📌 Ví dụ thực tế:

Ông A để lại di sản là căn nhà 2 tỷ đồng. Con trai ông A có nợ riêng với ngân hàng 500 triệu đồng. Nếu người con này từ chối nhận di sản để không phải trả nợ ngân hàng, thì việc từ chối sẽ không hợp pháp.

Khi nào việc từ chối bị coi là trốn tránh nghĩa vụ?

Điểm quan trọng cần lưu ý là: không phải mọi sự từ chối đều được pháp luật bảo vệ. Điều 620 BLDS 2015 quy định rõ: người thừa kế không được từ chối nhận di sản nếu mục đích nhằm trốn tránh việc thực hiện nghĩa vụ tài sản của mình đối với người khác.

Các trường hợp điển hình:

Người thừa kế đang có khoản nợ lớn đến hạn, nhưng lại từ chối nhận di sản để tránh bị chủ nợ yêu cầu thanh toán.
Người thừa kế đang phải thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng, bồi thường thiệt hại hoặc nghĩa vụ thuế, nhưng tìm cách từ chối nhận di sản để giảm trách nhiệm tài chính.

Trong các tình huống này, Tòa án có thể tuyên việc từ chối nhận di sản là không hợp pháp. Phần di sản sẽ vẫn được tính vào khối tài sản chung của người thừa kế để đảm bảo thực hiện nghĩa vụ tài sản.

👉 Như vậy, ranh giới giữa “từ chối hợp pháp” và “trốn tránh nghĩa vụ” chính là mục đích và bối cảnh tài chính của người từ chối. Nếu việc từ chối làm ảnh hưởng đến quyền lợi hợp pháp của bên thứ ba (chủ nợ, người được cấp dưỡng…), thì hành vi đó không được chấp nhận.

Quy trình và thủ tục từ chối nhận di sản theo quy định hiện hành

Để việc từ chối nhận di sản có hiệu lực pháp lý, người thừa kế cần tuân thủ đầy đủ các bước sau:

Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ

Đơn từ chối nhận di sản (theo mẫu hoặc viết tay), nêu rõ thông tin người từ chối, thông tin di sản, lý do từ chối.
Giấy tờ chứng minh quan hệ thừa kế (CMND/CCCD, sổ hộ khẩu, giấy khai sinh…).
Các giấy tờ liên quan đến di sản (giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản, di chúc nếu có).

Bước 2: Công chứng hoặc chứng thực

Văn bản từ chối nhận di sản phải được công chứng tại văn phòng công chứng hoặc chứng thực tại UBND cấp xã. Đây là điều kiện bắt buộc để văn bản có giá trị pháp lý.

Bước 3: Nộp hồ sơ và lưu ý thời hạn

Việc từ chối phải được thực hiện trong thời hạn 06 tháng kể từ ngày mở thừa kế (ngày người để lại di sản chết). Nếu quá thời hạn này, việc từ chối có thể không còn được chấp nhận.

Bước 4: Thực hiện phân chia di sản

Sau khi có văn bản từ chối, phần di sản sẽ được chia lại cho những người thừa kế khác theo quy định của pháp luật hoặc theo di chúc.

Rủi ro pháp lý và bài học thực tiễn

Việc từ chối nhận di sản tuy đơn giản nhưng tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu không tuân thủ đúng quy định:

Rủi ro về thủ tục: Nếu văn bản từ chối không được lập đúng hình thức hoặc quá thời hạn 06 tháng, có thể bị Tòa án tuyên vô hiệu.
Rủi ro về nghĩa vụ tài sản: Nếu người thừa kế có nợ hoặc nghĩa vụ tài chính, việc từ chối vẫn có thể bị coi là vô hiệu, di sản sẽ dùng để thực hiện nghĩa vụ trước khi chia.
Rủi ro tranh chấp: Trong nhiều trường hợp, việc một người từ chối nhận di sản có thể dẫn đến tranh chấp giữa những người thừa kế khác, đặc biệt khi có sự nghi ngờ về mục đích từ chối.

👉 Bài học rút ra: Người thừa kế cần xem xét kỹ tình hình tài chính cá nhân và tham khảo ý kiến luật sư trước khi quyết định từ chối nhận di sản. Điều này giúp đảm bảo vừa đúng pháp luật, vừa tránh các rắc rối pháp lý phát sinh.

Dịch vụ tư vấn từ Công ty Luật HTL

Nếu bạn đang cân nhắc việc từ chối nhận di sản hoặc gặp khó khăn trong tranh chấp thừa kế, hãy liên hệ với Công ty Luật HTL. Với đội ngũ luật sư chuyên sâu về dân sự – thừa kế, chúng tôi sẽ:

Tư vấn chi tiết về điều kiện và thủ tục từ chối nhận di sản.
Soạn thảo và công chứng văn bản từ chối hợp pháp.
Hỗ trợ giải quyết tranh chấp thừa kế, bảo vệ quyền lợi của khách hàng trước Tòa án.

📞 Liên hệ ngay để được hỗ trợ kịp thời và chính xác!

Bài viết có sự tham khảo từ văn bản BLDS năm 2015 trên website Thư viện pháp luật

Tham khảo thêm: https://htllaw.com.vn/tai-san-rieng-trong-thoi-ky-hon-nhan-2025