Tranh chấp lối đi chung là một trong những dạng tranh chấp đất đai phổ biến tại Việt Nam, đặc biệt ở khu vực dân cư đông đúc hoặc nơi nhiều hộ gia đình cùng sử dụng một lối đi. Loại tranh chấp này thường phát sinh khi một bên tự ý rào chắn, thu hẹp hoặc thay đổi lối đi mà không có sự đồng ý của các hộ liên quan.
Luật Đất đai 2024 (có hiệu lực từ 01/01/2025) và Bộ luật Dân sự 2015 đã quy định khá rõ về quyền về lối đi qua cũng như cách giải quyết tranh chấp. Tuy nhiên, thực tế áp dụng vẫn đòi hỏi người dân phải nắm rõ quy định để bảo vệ quyền lợi của mình.
Khái niệm tranh chấp lối đi chung
Lối đi chung là phần diện tích đất được sử dụng làm đường đi phục vụ cho nhiều chủ thể cùng khai thác, có thể hình thành theo thỏa thuận của các bên, theo tập quán hoặc do pháp luật quy định trong trường hợp thửa đất bị vây bọc. Lối đi chung có thể thuộc quyền sở hữu chung hoặc quyền sử dụng hạn chế đối với thửa đất liền kề theo Điều 254 Bộ luật Dân sự 2015.
Trong quá trình sử dụng, có thể sẽ phát sinh tranh chấp lối đi chung. Đây là dạng tranh chấp đất đai phổ biến, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của các hộ gia đình, cá nhân và thường phải giải quyết theo trình tự hòa giải bắt buộc tại UBND cấp xã trước khi khởi kiện ra Tòa án.
Tranh chấp lối đi chung là mâu thuẫn giữa các bên về quyền sử dụng, phạm vi, kích thước hoặc cách thức sử dụng lối đi, bao gồm:
- Ngăn cản hoặc cản trở việc đi lại.
- Thay đổi kích thước lối đi (thu hẹp, mở rộng, thay đổi hướng).
- Xây dựng công trình, vật cản trên lối đi chung.
Quy định pháp luật về quyền về lối đi qua
Điều 254 Bộ luật Dân sự 2015
1. Chủ sở hữu có bất động sản bị vây bọc bởi các bất động sản của các chủ sở hữu khác mà không có hoặc không đủ lối đi ra đường công cộng, có quyền yêu cầu chủ sở hữu bất động sản vây bọc dành cho mình một lối đi hợp lý trên phần đất của họ.
Quy định của Luật Đất đai 2024
- Lối đi chung là một dạng quyền sử dụng đất hạn chế của thửa đất liền kề.
- Khi xảy ra tranh chấp, phải ưu tiên hòa giải tại UBND cấp xã trước khi khởi kiện ra Tòa án.
- UBND cấp xã, phường, thị trấn có trách nhiệm xác minh, đo đạc và lập biên bản hòa giải.
Nguyên nhân phổ biến dẫn đến tranh chấp lối đi chung
- Không có văn bản thỏa thuận rõ ràng khi sử dụng lối đi chung.
- Nhận chuyển nhượng đất mà không biết tồn tại quyền về lối đi qua.
- Tự ý thay đổi hiện trạng lối đi mà không được sự đồng ý của các bên liên quan.
- Mâu thuẫn cá nhân dẫn đến cản trở việc đi lại.
Cách giải quyết tranh chấp lối đi chung theo luật mới 2024
Bước 1 – Thu thập chứng cứ
- Giấy tờ về quyền sử dụng đất (sổ đỏ).
- Văn bản thỏa thuận hoặc giấy tờ thể hiện quyền về lối đi chung.
- Ảnh, video, bản đồ đo đạc hiện trạng.
Bước 2: Tự hòa giải hoặc hòa giải thông qua các cơ chế được pháp luật khuyến khích
- Các bên nên chủ động thương lượng, thỏa thuận với nhau về quyền và nghĩa vụ liên quan đến lối đi chung.
- Có thể nhờ hòa giải viên ở cơ sở, áp dụng hòa giải thương mại hoặc các cơ chế hòa giải khác.
- Kết quả hòa giải ở bước này không bắt buộc thi hành, nhưng giúp tiết kiệm thời gian, chi phí và giữ gìn quan hệ láng giềng.
Bước 3: Hòa giải bắt buộc tại UBND cấp xã
- Nếu không tự hòa giải được, các bên phải gửi đơn yêu cầu hòa giải đến UBND xã, phường, thị trấn nơi có đất tranh chấp.
- Đây là thủ tục bắt buộc theo khoản 2 Điều 235 Luật Đất đai 2024.
- Kết quả hòa giải được lập thành biên bản, có chữ ký của các bên và đại diện UBND cấp xã.
Bước 4: Giải quyết tranh chấp tại cơ quan có thẩm quyền
-
Nếu hòa giải không thành, tùy từng loại tranh chấp và hồ sơ chứng cứ, các bên có thể:
-
Khởi kiện tại Tòa án nhân dân có thẩm quyền.
-
Hoặc gửi đơn đề nghị UBND cấp huyện hoặc cấp tỉnh giải quyết (trong các trường hợp luật định).
-
-
Việc lựa chọn hình thức này phải căn cứ vào quy định tại Điều 236 Luật Đất đai 2024.
Bước 5: Thi hành quyết định hoặc bản án
-
Sau khi có quyết định giải quyết tranh chấp của UBND hoặc bản án của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật, các bên phải nghiêm túc chấp hành.
-
Nếu bên thua kiện không tự nguyện thực hiện, bên thắng kiện có quyền yêu cầu cơ quan thi hành án dân sự tổ chức cưỡng chế.
Phần Hỏi – Đáp (FAQ) về tranh chấp lối đi chung.
1. Có thể tự rào chắn hoặc đặt vật cản trên lối đi chung không?
Không. Việc tự ý rào chắn, đặt vật cản, xây dựng công trình trên lối đi chung mà không có sự đồng ý của các bên liên quan là hành vi vi phạm pháp luật. Người vi phạm có thể bị buộc khôi phục tình trạng ban đầu và bồi thường thiệt hại.
2. Mua đất mà lối đi nằm trên đất của hàng xóm, phải làm sao?
Nếu thửa đất bạn mua không có lối ra đường công cộng và phải đi qua đất của người khác, bạn có quyền yêu cầu mở lối đi theo Điều 254 Bộ luật Dân sự 2015. Tuy nhiên, nên thương lượng với hàng xóm để xác định vị trí, kích thước và mức bồi thường hợp lý (nếu có), và lập văn bản thỏa thuận có công chứng/chứng thực.
3. Có phải trả tiền để sử dụng lối đi chung không?
Điều này phụ thuộc vào thỏa thuận của các bên. Nếu lối đi chung hình thành do nhu cầu bắt buộc (thửa đất bị vây bọc) thì bên được mở lối đi có thể phải bồi thường cho chủ đất liền kề một khoản hợp lý, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác.
4. Tranh chấp lối đi chung có thời hiệu khởi kiện không?
Theo Bộ luật Dân sự 2015, tranh chấp về quyền sử dụng đất không áp dụng thời hiệu khởi kiện. Nghĩa là bất cứ khi nào quyền bị xâm phạm, bạn đều có thể yêu cầu giải quyết.
Kết luận
Tranh chấp lối đi chung là vấn đề không mới nhưng thường gây ảnh hưởng lớn đến đời sống sinh hoạt của các hộ dân. Luật Đất đai 2024 và Bộ luật Dân sự 2015 đã quy định khá rõ ràng về quyền về lối đi qua, song để giải quyết hiệu quả, người dân cần nắm vững quy định và thực hiện đúng trình tự pháp luật.
Nếu bạn đang gặp phải tranh chấp lối đi chung và cần hỗ trợ, hãy liên hệ Công ty Luật TNHH HTL – chúng tôi sẽ giúp bạn:
- Tư vấn quy định pháp luật.
- Đại diện hòa giải, làm việc với UBND.
- Khởi kiện và bảo vệ quyền lợi tại Tòa án.
Bài viết có sự tham khảo từ văn bản Luật Đất đai 2024: https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Bat-dong-san/Luat-Dat-dai-2024-31-2024-QH15-523642.aspx
Tham khảo thêm bài viết của chúng tôi: https://htllaw.com.vn/trinh-tu-thu-tuc-hop-nhat-thua-dat
