Nhìn lại vụ việc 100 container hạt điều xuất khẩu bị lừa – Bài học pháp lý cho doanh nghiệp Việt Nam

Tóm tắt diễn biến

Ngày 8/3/2022, Hiệp hội Điều Việt Nam (VINACAS) đã gửi công văn hỏa tốc tới Đại sứ quán và Thương vụ Việt Nam tại Italia cùng các cơ quan liên quan, đề nghị hỗ trợ khẩn cấp trong vụ 100 container hạt điều xuất khẩu sang châu Âu có nguy cơ bị lừa đảo, thất thoát hàng hóa.

Các doanh nghiệp Việt Nam ký kết hợp đồng xuất khẩu 100 container hạt điều (trị giá khoảng 20 triệu USD) sang Thổ Nhĩ Kỳ và Italia thông qua công ty môi giới Kim Hạnh Việt. Phương thức thanh toán trong hợp đồng là nhờ thu kèm chứng từ (D/P – Documents against Payment).

Theo cơ chế này, doanh nghiệp Việt Nam gửi bộ chứng từ cho ngân hàng trong nước, sau đó ngân hàng chuyển sang ngân hàng nhập khẩu. Người mua chỉ được nhận chứng từ gốc để lấy hàng khi đã thanh toán. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, nhiều bất thường đã xảy ra:

• Tại Thổ Nhĩ Kỳ: số SWIFT của ngân hàng bên mua có sự thay đổi bất thường. Sau khi nhận bộ chứng từ gốc, ngân hàng này lại thông báo rằng người mua không phải khách hàng của họ và “trả lại chứng từ” nhưng không rõ hình thức.

• Tại Italia: ngân hàng nhập khẩu xác nhận chỉ nhận được bản sao chứng từ, trong khi bộ gốc đã “biến mất”. Điều này đặt doanh nghiệp Việt Nam vào tình huống nguy hiểm, vì bất kỳ ai nắm giữ chứng từ gốc đều có thể lấy hàng tại cảng.

Vụ việc nhanh chóng được nhận định có dấu hiệu lừa đảo xuyên quốc gia.

Các biện pháp khẩn cấp được triển khai

Ngay khi nhận thấy rủi ro, VINACAS đã phối hợp với các cơ quan ngoại giao và doanh nghiệp xuất khẩu đưa ra 3 giải pháp pháp lý và thương mại:

1. Ngừng giao hàng: dừng ngay các container chưa rời cảng.

2. Dừng vận chuyển – yêu cầu hồi tàu: với các container đang quá cảnh tại Singapore, đề nghị hãng tàu quay đầu, không giao hàng khi chưa xác định quyền sở hữu.

3. Bảo vệ quyền sở hữu container: yêu cầu đơn vị chuyển phát không giao chứng từ cho ngân hàng người mua, đồng thời xin nhận lại chứng từ gốc để kiểm soát hàng.

Nhờ sự vào cuộc quyết liệt, đến ngày 16/6/2022, doanh nghiệp Việt Nam đã giành lại quyền kiểm soát toàn bộ 100 container hạt điều, chỉ chịu thiệt hại một phần chi phí lưu kho, vận chuyển và bán thanh lý.

Góc nhìn pháp lý – Lỗ hổng trong phương thức D/P

Qua vụ việc, có thể thấy một số vấn đề pháp lý nổi bật:

• Phương thức D/P (Documents against Payment) tiềm ẩn rủi ro, vì chứng từ vẫn phải đi qua hệ thống ngân hàng nước ngoài, trong khi bên mua có thể trì hoãn hoặc từ chối nhận.
• Doanh nghiệp chưa kiểm tra đầy đủ tính xác thực ngân hàng trung gian và số SWIFT của bên nhập khẩu, dẫn đến bị kẻ gian lợi dụng.
• Cơ chế bảo lưu quyền sở hữu hàng hóa trong hợp đồng chưa được thỏa thuận chặt chẽ, khiến khi chứng từ thất lạc, hàng hóa có nguy cơ bị chiếm đoạt.
• Đây cũng là vụ việc điển hình cho thấy tầm quan trọng của việc có luật sư thương mại quốc tế đồng hành ngay từ khâu ký hợp đồng, rà soát điều khoản và phương thức thanh toán.

Bài học kinh nghiệm cho doanh nghiệp xuất khẩu

Từ vụ việc này, doanh nghiệp Việt Nam cần đặc biệt chú ý:

1. Cẩn trọng trong việc xác minh đối tác xuất khẩu

   Thực tế cho thấy, trong vụ việc này, các doanh nghiệp nhập khẩu tại Italia đều là công ty rất nhỏ, nhiều đơn vị thậm chí đã “đóng băng” hoạt động nhiều năm. Sai lầm của doanh nghiệp Việt Nam là quá tin tưởng vào công ty môi giới Kim Hạnh Việt, ký hợp đồng qua trung gian mà không trực tiếp xác minh đối tác.

   Điều này dẫn đến tình huống khi phát sinh sự cố, doanh nghiệp không có đủ thông tin để xử lý. Bài học rút ra:

   • Doanh nghiệp Việt Nam cần trực tiếp kiểm tra pháp lý, năng lực, hoạt động thực tế của đối tác.

   • Với hợp đồng có giá trị lớn, nên cử đại diện sang trực tiếp đàm phán để hạn chế rủi ro.

   • Trong trường hợp giao dịch qua môi giới, phải yêu cầu cung cấp địa chỉ, liên hệ trực tiếp của người mua để xác minh độc lập.

   2. Lựa chọn phương thức thanh toán an toàn

   Phương thức thanh toán trong thương mại quốc tế rất đa dạng. Trong vụ việc trên, việc lựa chọn D/P (nhờ thu kèm chứng từ) đã bộc lộ hạn chế, khi chứng từ gốc có thể bị thất lạc hoặc lợi dụng để nhận hàng mà không cần thanh toán.

   Để an toàn hơn, doanh nghiệp nên cân nhắc:

   • Thư tín dụng (L/C) – đảm bảo hơn nhờ có sự ràng buộc của ngân hàng.

   • Bảo lãnh thanh toán từ ngân hàng hoặc tổ chức tài chính uy tín.

   • Nhờ luật sư thương mại quốc tế tư vấn lựa chọn phương thức thanh toán phù hợp với từng hợp đồng, từng thị trường.

   3. Chủ động phòng ngừa và có luật sư đồng hành

   Ông Vũ Bá Phú – Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại – từng nhận định: lừa đảo trong thương mại quốc tế diễn ra khá phổ biến ở nhiều thị trường. Vì vậy, doanh nghiệp cần:

   • Chủ động thẩm định hợp đồng qua thương vụ Việt Nam tại nước sở tại.

   • Thuê công ty luật uy tín để rà soát, thẩm tra hợp đồng và hỗ trợ đàm phán.

Với kinh nghiệm tư vấn chuyên sâu trong lĩnh vực thương mại quốc tế, xuất nhập khẩu và giải quyết tranh chấp hợp đồng, Công ty Luật HTL cam kết hỗ trợ doanh nghiệp:

• Soạn thảo, rà soát hợp đồng ngoại thương và lựa chọn phương thức thanh toán an toàn.
• Tư vấn các biện pháp pháp lý bảo vệ quyền lợi trong giao dịch quốc tế.
• Đại diện doanh nghiệp làm việc với ngân hàng, hãng tàu, trọng tài thương mại hoặc tòa án khi xảy ra tranh chấp.
• Đưa ra giải pháp phòng ngừa rủi ro hợp đồng xuất khẩu ngay từ giai đoạn đàm phán.

Kết luận

Vụ việc 100 container hạt điều là “hồi chuông cảnh tỉnh” cho các doanh nghiệp Việt Nam khi tham gia thương mại quốc tế. Một hợp đồng chỉ thiếu đi một điều khoản hoặc một bước xác minh nhỏ có thể khiến doanh nghiệp mất hàng triệu USD.

👉 Đừng để doanh nghiệp của bạn rơi vào thế bị động. Hãy liên hệ ngay với Công ty Luật HTL để được tư vấn và bảo vệ quyền lợi trong các giao dịch xuất nhập khẩu, thương mại quốc tế.

---

Bài viết có tham khảo từ: https://trungtamwto.vn/chuyen-de/20969-vu-100-container-hat-dieu-bai-hoc-ve-canh-giac-trong-giao-dich-thuong-mai-quoc-te

Tham khảo thêm bài viết của chúng tôi: https://htllaw.com.vn/tong-dat-van-ban-to-tung-dan-su-cong-dan-o-nuoc-ngoai