Trong thời gian gần đây, nhiều vụ án giết người do người chưa thành niên thực hiện đã gây rúng động dư luận. Việc một người dưới 18 tuổi phạm tội đặc biệt nghiêm trọng như giết người đặt ra câu hỏi lớn: họ sẽ bị xử lý thế nào theo pháp luật Việt Nam?
Khác với người trưởng thành, người chưa thành niên còn hạn chế về nhận thức và khả năng điều khiển hành vi, vì vậy Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2025) và Luật Tư pháp người chưa thành niên 2025 quy định chính sách xử lý riêng: vừa nghiêm minh, vừa nhân đạo, lấy giáo dục là chính.
Bài viết này sẽ phân tích cụ thể: khái niệm người chưa thành niên phạm tội, quy định về tội giết người, mức hình phạt, thủ tục tố tụng, thi hành án, tái hòa nhập và trách nhiệm bồi thường. Qua đó giúp bạn đọc hiểu rõ: người chưa thành niên phạm tội giết người sẽ bị xử lý như thế nào theo pháp luật hiện hành.
Khái niệm người chưa thành niên phạm tội
1. Người chưa thành niên trong pháp luật hình sự là ai?
Khái niệm người chưa thành niên được xác định dựa trên độ tuổi. Theo quy định của Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2025) và Luật Tư pháp người chưa thành niên 2025, người chưa thành niên là người chưa đủ 18 tuổi tại thời điểm thực hiện hành vi vi phạm pháp luật.
Pháp luật Việt Nam phân nhóm cụ thể để xác định trách nhiệm hình sự:
- Người dưới 14 tuổi: hoàn toàn không phải chịu trách nhiệm hình sự. Nếu gây thiệt hại, trách nhiệm dân sự sẽ do cha mẹ hoặc người giám hộ gánh vác.
- Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi: chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự đối với một số tội phạm rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng (ví dụ: giết người, hiếp dâm, cướp tài sản).
- Người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi: phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội danh, nhưng việc áp dụng hình phạt luôn có sự khoan hồng, giảm nhẹ so với người thành niên.
Điều này thể hiện sự phân hóa trong xử lý, dựa trên độ tuổi và khả năng nhận thức, điều khiển hành vi. Tội phạm vị thành niên là vấn đề xã hội phức tạp, phản ánh cả sự thiếu hụt giáo dục gia đình và những tác động tiêu cực của môi trường sống. Trong các vụ án giết người do người chưa thành niên thực hiện, dư luận thường rất quan tâm vì sự đối lập giữa độ tuổi còn “non nớt” và hành vi đặc biệt nghiêm trọng.
Bên cạnh đó, Luật Tư pháp người chưa thành niên 2025 (có hiệu lực từ 01/01/2026) đã tạo ra một bước ngoặt, khi quy định hệ thống thủ tục tố tụng, biện pháp xử lý, thi hành án và tái hòa nhập dành riêng cho người dưới 18 tuổi, nhằm đảm bảo sự nhân văn, khoa học và phù hợp với Công ước quốc tế về quyền trẻ em.
Các biện pháp xử lý theo Luật Tư pháp người chưa thành niên 2025
1. Biện pháp thay thế xử lý hình sự
Luật cho phép áp dụng biện pháp thay thế xử lý hình sự đối với người chưa thành niên phạm tội ít nghiêm trọng hoặc nghiêm trọng nhưng có nhiều tình tiết giảm nhẹ. Các biện pháp bao gồm:
- Hòa giải tại cộng đồng.
- Tham gia chương trình giáo dục, lao động công ích.
- Giám sát, giáo dục tại gia đình hoặc nhà trường.
Mục tiêu là tránh để người chưa thành niên phải chịu án tù, giảm nguy cơ tái phạm, đồng thời tạo cơ hội sửa chữa sai lầm trong môi trường xã hội quen thuộc.
2. Các hình phạt có thể áp dụng
Nếu phải chịu trách nhiệm hình sự, người chưa thành niên có thể bị áp dụng:
- Cảnh cáo: biện pháp giáo dục, răn đe nhẹ nhất.
- Phạt tiền: chỉ áp dụng khi người chưa thành niên có thu nhập riêng.
- Cải tạo không giam giữ: buộc lao động, học tập có sự giám sát.
- Tù có thời hạn: áp dụng trong trường hợp đặc biệt nghiêm trọng, nhưng mức án được giảm nhẹ đáng kể.
3. Giới hạn hình phạt
- Không áp dụng tử hình hoặc tù chung thân với người chưa thành niên.
- Mức án tù tối đa: 18 năm (dưới 16 tuổi tối đa 12 năm).
- Nếu phạm nhiều tội, hình phạt cũng không vượt quá mức trần dành cho người chưa thành niên.
Thủ tục tố tụng đối với người chưa thành niên
Một điểm quan trọng của Luật Tư pháp người chưa thành niên 2025 là quy định thủ tục tố tụng đặc thù, nhằm bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp cho người dưới 18 tuổi.
- Khi lấy lời khai, hỏi cung: bắt buộc phải có mặt người giám hộ, luật sư hoặc đại diện hợp pháp. Trong một số trường hợp, có thể cần sự tham gia của nhà tâm lý, giáo viên.
- Xét xử: Tòa án có thể xét xử kín để bảo vệ danh tính và đời tư.
- Bảo mật thông tin: cơ quan tố tụng không được công khai họ tên, hình ảnh của người chưa thành niên phạm tội trên phương tiện thông tin đại chúng.
- Phiên tòa dành cho người chưa thành niên: thành phần hội đồng xét xử, thủ tục hỏi cung, tranh luận đều được điều chỉnh để phù hợp với tâm lý trẻ em, thiếu niên.
Ví dụ, trong vụ án có bị cáo 15 tuổi, việc lấy lời khai phải tiến hành nhẹ nhàng, không tạo áp lực, có sự hỗ trợ tâm lý để tránh gây sang chấn.
Thi hành án và tái hòa nhập cộng đồng
Một trong những điểm tiến bộ của Luật Tư pháp người chưa thành niên 2025 là quy định chi tiết về thi hành án và hỗ trợ tái hòa nhập.
- Thi hành án tù: người chưa thành niên sẽ được giam giữ ở khu riêng hoặc trại giam riêng, có chế độ học tập, rèn luyện đặc biệt.
- Trường giáo dưỡng: vừa mang tính cách ly, vừa chú trọng giáo dục, dạy nghề, giúp người phạm tội có cơ hội làm lại cuộc đời.
- Biện pháp giám sát tại cộng đồng: áp dụng khi không cần thiết cách ly, kết hợp giám sát và hỗ trợ tâm lý.
- Hỗ trợ tái hòa nhập: sau khi chấp hành án, Nhà nước và xã hội có chính sách hỗ trợ học nghề, tìm việc làm, tránh tái phạm.
Mục tiêu là không chỉ trừng phạt, mà còn giúp người chưa thành niên trở thành công dân có ích, giảm nguy cơ phạm tội lần hai.
Trách nhiệm dân sự khi người chưa thành niên phạm tội
Ngoài trách nhiệm hình sự, người chưa thành niên phạm tội còn phải thực hiện trách nhiệm dân sự theo Bộ luật Dân sự 2015.
- Các khoản bồi thường gồm: thiệt hại vật chất (chi phí y tế, mai táng, tổn thất tài sản), thiệt hại tinh thần.
- Nếu người chưa thành niên có tài sản riêng thì phải dùng tài sản đó để bồi thường.
- Nếu không có khả năng, cha mẹ hoặc người giám hộ phải liên đới bồi thường cho bị hại.
Ví dụ: một thiếu niên 16 tuổi gây thương tích cho người khác trong lúc xô xát, nếu gia đình có điều kiện thì cha mẹ phải bồi thường toàn bộ chi phí điều trị và khoản bù đắp tinh thần cho nạn nhân.
Ý nghĩa của Luật Tư pháp người chưa thành niên 2025
Việc ban hành Luật Tư pháp người chưa thành niên 2025 mang nhiều ý nghĩa quan trọng:
- Bảo đảm quyền trẻ em: phù hợp với Hiến pháp và Công ước quốc tế.
- Thể hiện tính nhân đạo của pháp luật Việt Nam: coi trọng giáo dục, tạo cơ hội cho người lầm lỡ.
- Góp phần giảm tái phạm: nhờ cơ chế tái hòa nhập và hỗ trợ cộng đồng.
- Tăng cường hiệu quả quản lý xã hội: kết hợp vai trò của gia đình, nhà trường, chính quyền.
- Khẳng định chính sách hình sự tiến bộ: phù hợp với xu hướng pháp luật quốc tế.
Liên hệ tư vấn pháp luật
Nếu bạn hoặc người thân cần được tư vấn về tư pháp người chưa thành niên, cách xử lý khi người chưa thành niên phạm tội, hay hỗ trợ trong quá trình tố tụng hình sự, hãy liên hệ ngay với Công ty Luật HTL. Đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm của chúng tôi sẽ:
- Giải thích chi tiết quyền và nghĩa vụ của người chưa thành niên.
- Hỗ trợ bào chữa, bảo vệ quyền lợi tại cơ quan điều tra, phiên tòa.
- Tư vấn phương án bồi thường, tái hòa nhập cộng đồng.
👉 Gọi ngay hotline của chúng tôi hoặc để lại thông tin trên website để được hỗ trợ nhanh chóng, tận tâm và chuyên nghiệp.
Bài viết có tham khảo văn bản Bộ luật Hình sự 2015 trên website Thư viện pháp luật
Tham khảo thêm: https://htllaw.com.vn/toi-pham-vi-thanh-nien-blhs-2025
